आ ह साळुंखे, अर्थातच डॉ. आनंदराव हिरामण साळुंखे, हे मराठी भाषेत उल्लेखनीय कार्य करणारे साहित्यिक आणि संशोधक आहेत. त्यांचा जन्म ८ ऑगस्ट १९४८ रोजी सोलापूर जिल्ह्यातील बार्शी तालुक्यात झाला. त्यांनी मराठी साहित्य, समाजशास्त्र, आणि पुरोगामी विचारांमध्ये मोलाचे योगदान दिले आहे.
शैक्षणिक पार्श्वभूमी:
डॉ. साळुंखे यांनी बी.ए., एम.ए., आणि पीएच.डी. पर्यंत शिक्षण घेतले आहे. त्यांच्या संशोधनाचे विषय मुख्यतः लोकसाहित्य, दलित साहित्य, आणि ग्रामीण साहित्य होते.
साहित्यिक कार्य:
डॉ. साळुंखे यांनी अनेक शैक्षणिक संस्थांमध्ये अध्यापन केले आहे. ते अनेक साहित्य संमेलनांमध्ये सहभागी झाले आहेत आणि विविध साहित्यिक मंचांवर व्याख्याने दिली आहेत.डॉ. आ ह साळुंखे हे मराठी साहित्य आणि समाजशास्त्राच्या क्षेत्रातील एक महत्त्वपूर्ण व्यक्तिमत्व आहेत. त्यांच्या साहित्यिक आणि सामाजिक कार्यामुळे ते समाजात आदराचे स्थान मिळवून आहेत. त्यांच्या कार्याने अनेकांना प्रेरणा मिळाली आहे आणि मराठी साहित्याच्या उन्नतीसाठी ते निरंतर कार्यरत आहेत.
डॉ. साळुंखे यांची लेखनशैली सुलभ, समर्पक आणि विचारप्रवर्तक आहे. त्यांनी समाजातील विविध घटकांवर आधारित विषयांवर लेखन केले आहे.
“विद्रोही तुकाराम” हे डॉ. आ ह साळुंखे यांच्या लिखाणातील एक महत्त्वपूर्ण आणि विचारप्रवर्तक पुस्तक आहे. या पुस्तकात त्यांनी संत तुकाराम यांच्या जीवन आणि कार्याचे विश्लेषण केले आहे. तुकाराम हे केवळ एक संत नव्हते, तर त्यांनी समाजातील अन्याय, अत्याचार आणि विषमता याविरुद्ध आवाज उठवला होता.
तुकाराम हे विद्रोही होते, कारण त्यांनी समाजातील अन्यायकारक रुढी-परंपरांविरुद्ध बंड पुकारले. त्यांनी आपल्या अभंगांद्वारे समाजातील अन्याय, विषमता आणि पाखंडावर कठोर टीका केली.
तुकाराम यांनी केवळ भक्तीपर साहित्य निर्माण केले नाही, तर समाज सुधारण्याचे कामही केले. त्यांनी समाजातील दुर्बल घटकांना न्याय आणि समता मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न केले. डॉ. साळुंखे यांच्या मते, तुकाराम हे संत असूनही समाजसुधारक होते.
डॉ. साळुंखे यांच्या दृष्टीने तुकाराम यांचे भक्ती आणि विद्रोह हे एकमेकांशी जोडलेले आहेत. तुकाराम यांनी भक्तीमार्गाने ईश्वराशी एकरूप होत असताना समाजातील अन्यायाविरुद्ध उभे राहण्याचे धैर्य दाखवले.
तुकाराम यांच्या कविता त्यांच्या विद्रोही विचारांचे प्रतीक आहेत. त्या कवितांमध्ये त्यांनी समाजातील गरिबी, शोषण आणि जातिव्यवस्थेच्या विरोधात आवाज उठवला. डॉ. साळुंखे यांच्या मते, तुकारामांच्या कवितांमधून त्यांचा संघर्ष आणि समाज बदलण्याची तीव्र इच्छा स्पष्ट होते.
तुकारामांचे विचार आजच्या काळातही अत्यंत उपयुक्त आहेत. त्यांनी मांडलेले समता, न्याय, आणि मानवता यांचे मूल्य आजच्या समाजालाही दिशादर्शक ठरू शकतात.